BỮA CƠM BA MƯƠI TẾT
Ăn bữa cơm tất niên
Nhà nhà đều đoàn viên
Bao tháng ngày xa cách
Giờ lại được kề bên.
*
Tôi thắp ba cây hương
Dâng lên tổ tiên và các thần linh ngũ phúc
Mâm cơm ba mươi Tết
Kính báo cáo tổng kết cả năm
Làm được bao nhiêu phần đã nguyện.
Trong lúc đợi hương tàn
Nâng chén trà nhìn mùa xuân qua làn khói nóng hổi
Hưởng cái thú nhàn nhã ở đời
Thưởng cái vị đậm chát của cuộc sống
Ngắm chồi non lộc mới
Gió xuân nhẹ như hơi thở
Mây thấp xuống gần gũi
Không khí êm ả đợi chờ
Cảm giác thanh cao, dịu dàng và đầm ấm
Lòng vui như ánh xuân sang.
Năm nay tôi kể cho các con tôi nghe
Câu chuyện về bữa cơm ba mươi Tết
Một bữa cơm như bao bữa cơm.
Chứa đựng trong đó cả ước mơ và hy vọng tốt đẹp về cuộc đời.
*
Cái lẽ ở đời
Nước lấy dân làm gốc
Dân dĩ thực vi thiên
Có thực mới vực được đạo
Phải có ăn mới làm nên việc
Nên bữa cơm ba mươi Tết phải đủ đầy và đa dạng
Cả nhà quây quần, xum vầy
Cùng ăn một bữa cơm đầm ấm và thịnh soạn.
Đủ bát đủ đĩa
Nào là xôi gấc, gà luộc, thịt đông, nem rán
Nào là bánh trưng, khoanh giò, bát canh măng, củ hành muối
Riêng nhà tôi kiểu gì cũng phải có bát nước cơm
Để nhớ cái thời không có sữa được bà và mẹ nuôi bằng nước cơm chắt
Những giọt sữa từ gạo như những giọt sữa mẹ
Nhớ tuổi thơ cắn đòng đòng ứa ra sữa khi lúa dậy thì
Nhớ mình sống ở nền văn minh lúa nước
Biết tận hưởng cái tinh túy của đất trời
Hạt ngọc trời cho
Cảm nhận ký ức về những con cò lặn lội một nắng hai sương làm ra hạt gạo.
*
Mâm cơm của người Việt làm theo lối đa vị, phải đủ ngũ hành
Cay ngọt chua đắng mặn
Món ăn phải hài hòa âm dương
Như người có lúc, sông có khúc
Trong rủi có may, trong họa có phúc
Bao giờ dân nổi can qua thì lại ra quét chùa
Cái gì cũng phải có đồ chấm riêng
Miền Bắc mắm tôm, miền Nam kho quẹt
Biết lấy cá làm mắm, dùng thính nếp làm bánh
Từ thịt làm được nem, bì, giò, chả, quế
Thêm hương vị tinh khiết từ thiên nhiên qua rau sống, rau thơm
Bát cơm chan canh dù nước trong, nước béo
Tôi không biết người Việt chan canh ăn cơm từ lúc nào
Nhưng vợ thương chồng chan canh hoa thiên lý, nấu chè hột sen.
Chín phần yêu, mười phần thương.
*
Cầm đôi đũa xắn miếng bánh chưng
Thoảng mùi lá dong, thơm mùi nếp cái
Phải thấy được màu trắng (Kim) của gạo nếp
Màu đen (Thuỷ) của hạt tiêu, màu xanh (Mộc) của vỏ thấm diệp lục
Màu đỏ (Hoả) của thịt lợn, màu vàng (Thổ) của đậu xanh
Vỏ ngoài hình vuông là âm
Bao lấy nhân vê hình tròn là dương
Từ thời vua Hùng thứ Ba đã có tư tưởng triết học
Trừu tượng bầu trời tròn dương, úp trên đất vuông âm
Khi luộc bánh phải chứa trong nồi Kim trên nền đất Thổ
Xếp bánh rồi đổ đầy nước Thuỷ, tạo lửa Hoả từ củi Mộc
Lạt buộc bánh phải chia chiếc bánh thành 9 ô vuông
Cửu cung xếp số từ 1 đến 9, từ trái qua phải, từ trên xuống dưới
Tổng các đường chéo qua tâm phải bằng 15
Tạo ra một ma phương
Có thể phối cả Hà Đồ và Lạc Thư (nhìn thiên hà vẽ ra tinh đồ và học thuyết của dân tộc Lạc Việt)
Có thể dùng tính Bát Môn hoặc Lục Nhâm trên lịch an ngày lành tháng tốt.
Xem người Bắc người Nam khởi khác nhau tháng năm thế nào để xuất hành vẫn có Đại An và cửa Sinh vào ngày mùng Một.
*
Cũng chỉ người Việt mới biết làm nem
Nem thanh lịch vì vỏ mỏng từ bột gạo
Ba chỉ, hành, mộc nhĩ, miến, trứng, tôm
Cà rốt, xu hào, giá, củ đậu, hạt tiêu
Vị mát của giá sống, dưa leo
Khế chua, chuối chát, ớt cay, lạc bùi
Vị nhạt của bún.
Nước chấm mặn ngọt
Đa vị như đa sắc xuân thoang thoảng.
Thanh lịch mà hòa hợp.
*
Cũng chỉ người Việt mới biết làm giò lụa từ thịt
Cắt một cây giò mới
Phần đầu treo lên trên sẽ khô và thơm hương lá chuối
Phần đầu hạ phía dưới sẽ đọng nước hơi ướt và ít thơm
Tôi dành cho các con diềm đầu để phân biệt hai phần ngon và không ngon nhất của cây giò
Nhờ bàn tay và hồn nghề
Chọn thịt lợn nóng hổi
Không xay mà phải giã nhuyễn
Để giữ được nguyên thớ thịt cho giò giòn dai
Giãn nở vì nhiệt khác nhau khi luộc
Nên giò sẽ có lỗ
Như con người không ai là hoàn hảo
Thân giò như thân người cũng có phần tốt phần chưa tốt
Nhưng cốt cách vẫn toả thơm hương.
*
Các con à,
Món ăn nuôi phần xác, tri thức nuôi phần hồn
Nên phải học tập không ngừng để bản thân lớn mạnh
Không ngừng dấn thân và trải nghiệm để tích lũy
Khi con thần tượng một người
Dù con chưa từng gặp mặt
Hãy đọc sách họ viết, hãy xem bài thuyết trình họ nói
Như thế con cũng chạm vào cảm xúc và lối tư duy của họ
Sách không nói dối
Nên con người con gặp trong sách là con người thật.
Khi đọc nhớ đọc nhanh để tập trung nắm được ý chính
Mẹo nhỏ này ba bày cho các con.
Cũng là một cách ăn tri thức vậy.
*
Món ăn của người Việt cầu kì là thế
Nhưng lối ăn còn phức tạp hơn nhiều.
No thì mất ngon mà giận thì mất khôn
Nên phàm việc ăn, đừng ăn nhiều và ăn tham
Cũng đừng ăn gian, ăn lận
Không ăn vụng, ăn trộm
Không ăn xổi ở thì
Không ăn chặn, ăn hại, ăn bám, ăn mảnh.
Phải biết ăn sẽ biết nói, biết mặc
Biết đủ sẽ biết nhàn
Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm
Biết liệu cơm mà gắp mắm
Ai giúp mình thì phải nhớ ơn
Có thái độ cầu thị mà ăn chịu với thầy mình
Ăn cây nào, rào cây đó
Sống phải nhìn vào nội tâm mà không cần ăn thua với ai.
Dấn thân để không phải ăn năn.
Chơi nhạc cùng các bạn phải hòa âm ăn ý
Ăn trông nồi, ngồi trông hướng
Đi theo lối trung dung là bát chính đạo
Đói thì ăn, buồn ngủ thì ngủ
Bát cơm từ ngàn nhà, thân chơi ngàn dặm xa
Mỗi lần bưng bát cơm nóng hổi
Nghĩ đến những thói ăn để soi lại bản thân
Để mình như hạt gạo trắng ngần
Chín và thơm.
*
Bữa cơm ba mươi Tết
Tổng kết việc cả năm
Chờ ngày mai mùng Một
Hạnh phúc sẽ đến thăm.
(2025)